De mantelzorger speelt een cruciale rol in het samenspel tussen de thuiszorgsituatie en de professionele hulpverleners. We kunnen het “samenspel” vanuit twee kanten bekijken: vanuit het thuiszorgsysteem (persoon met dementie en omringende mantelzorgers) of vanuit de professionals.
Van de kant van het cliëntsysteem zijn er een aantal factoren die het succes van het “samenspel” sterk kunnen beïnvloeden:
Aan de kant van de professionele diensten zijn er ook heel wat cruciale factoren. Je zou kunnen zeggen dat alles wat op deze website staat een poging is om deze punten te verzamelen: gepaste communicatie, aandacht verdelen en meervoudig luisteren, op maat en op tempo van de cliënt werken, …
Tegelijk komen uit de gesprekken met maatschappelijk werkers een aantal factoren naar voor die vaak als knelpunt ervaren worden. Het zijn “kritische factoren” waarvan we weten dat ze een negatieve invloed hebben op het samenspel met het cliëntsysteem.
We besluiten dit deel over het samenspel tussen cliëntsysteem en hulpverlening met vier aandachtspunten:
Van de kant van het cliëntsysteem zijn er een aantal factoren die het succes van het “samenspel” sterk kunnen beïnvloeden:
- Goede onderlinge relatie tussen de mantelzorger(s) en de persoon met dementie is de eerste cruciale factor
- Ziekte-inzicht bij persoon met dementie en bij mantelzorger: als dit ontbreekt leidt dit gemakkelijk tot problemen bij de begeleiding van de thuiszorgsituatie
- Draagkracht van de mantelzorger: evenwicht tussen draagkracht en draaglast is cruciaal om thuiszorg haalbaar te houden
- Kennis van de hulp- en zorgverlenende diensten: is een voorwaarde voor de mantelzorger om hulp en ondersteuning te kunnen inschakelen
- Competenties van de mantelzorger op vlak van communicatie en planning, om de contacten met de verschillende hulp- en zorgverleners te onderhouden en de ondersteuning te plannen
- Mate van emotionele verwerking bij de mantelzorger en bij de persoon met dementie (bv. schuldgevoelens, overmatige bezorgdheid/betrokkenheid …): dit kan de besluitvorming over te nemen stappen in de hulpverlening bemoeilijken
- De mate waarin het cliëntsysteem (familiesysteem) op dezelfde lijn zit i.v.m. de volgende stappen voor hulp in de thuiszorgsituatie; als er verschil is tussen de wensen van de persoon met dementie en de mantelzorger of tussen mantelzorger en omringende familie is dit soms een moeilijk te hanteren situatie voor de hulpverlener
- De mate van openheid om hulp te aanvaarden of toe te laten: soms is er openheid en bereidheid; in andere gevallen merken we soms hoge verwachtingen, eisen of argwaan t.a.v. externe hulp of externe instanties
Aan de kant van de professionele diensten zijn er ook heel wat cruciale factoren. Je zou kunnen zeggen dat alles wat op deze website staat een poging is om deze punten te verzamelen: gepaste communicatie, aandacht verdelen en meervoudig luisteren, op maat en op tempo van de cliënt werken, …
Tegelijk komen uit de gesprekken met maatschappelijk werkers een aantal factoren naar voor die vaak als knelpunt ervaren worden. Het zijn “kritische factoren” waarvan we weten dat ze een negatieve invloed hebben op het samenspel met het cliëntsysteem.
- Hulpverleners weten soms niet welke andere diensten over de vloer komen
- Gebrek aan communicatie tussen diensten onderling (bv. tussen huisarts en thuisverpleging)
- Wissel van personeel bij één van de diensten
- Situaties die tussen de mazen van het professionele net vallen (bv. avond- en nachtopvang)
- Hulpverlenende diensten volgen niet het tempo van de cliënt en duwen oplossingen door
- Grenzen aan thuiszorg: bv. nachtopvang, wegloopgedrag, situaties van onveiligheid
- Te aanbodgericht denken en te weinig oog voor de beleving van het cliëntsysteem
- Hulpverleningsaanbod is soms niet flexibel genoeg om op specifieke cliëntsituaties in te spelen (bv wachtlijsten dagcentrum, aantal uren poetshulp, …)
- Tijdsgebrek bij de hulpverleners voor opvolging, persoonlijk contact, opbouw van vertrouwen, …
- Diensten (of combinatie van diensten) zijn soms te duur in bepaalde cliëntsituaties
We besluiten dit deel over het samenspel tussen cliëntsysteem en hulpverlening met vier aandachtspunten:
- Cruciaal: ondersteun de mantelzorger! Geef erkenning en waardering. Hou contact en bouw vertrouwen op. Maak ruimte om moeilijke gevoelens te bespreken en eventueel te ventileren. Blijf ook alert dat de mantelzorger tijd voor zichzelf neemt.
- Werk op het tempo en op maat van het cliëntsysteem
- De neuzen in dezelfde richting krijgen in het familiesysteem vraagt tijd en geduld en kun je als hulpverlener niet afdwingen. De begeleidingsvaardigheden die hierbij kunnen helpen zijn: informatie geven op maat van het cliëntsysteem, weerstand erkennen en onderzoeken, meer-partijdig luisteren, doorvragen, betrokken confronteren, rust brengen, …
- Kies voor de strategie om open en transparant te communiceren vanuit de hulpverlenende diensten naar het cliëntsysteem